Klik hieronder op het driehoekje voor het verhaaltje in het Vallers
Hieronder de tekst in het Vallers en het Standaardnederlands
Os grootemaa goeng iedere doâg nwo de mès.
Méé grootemaa Grietsje goeng iedere doâg te voêt nwo de zjèvenoêremès. Ich höb noots aanes gewjète: wêênter en zwômer, in wèr en wind. Van as hôre maan, mééne grootepaa Tines zôliger gestorve ès, get ze zich altééd in het zwat geklèjd. Ze droeg èène zwatte jas tot onder hör knéje met lang zwatte zôkke, zwatte slufkes en ze ho e klèn roond zwat hutsje op hôre kop. Zo vertrok ze nwo de kèrk en vergoot nooit hôr alluminjiume môâtsje mèt te nemen. Dat zat ze aater de brier bij Louis van Toemaa (Louis Vossen). Nwo de mès ho Louis de keuj gemèlk en dan hoch er het môâtje gevèld met mèlk en terèch op zèn plak gezat. As de wèèk ôm was, stook dwo a papierke bei en mè grootemaa hôôlde dan hôre portemoné oet en stook dwo de centen in.
In de kèrk ho ze aaterôôn twéé stuul neven èèn op hurre nôôm. Dèj stuul wôôre opgemôôk met rooj kusses vör de èrm en vör de knéjen. Mé leuj hogge ene ègen stoel in de kerk. Van eentige koeste de zit noâ bove drê, dat was vôr te belète dat dwo niemed aanes op koes gwoan zitte.
Of en taw goeng ich mèt nwo de mès. Dwovjôr koem mé grootemaa mich ok now en dan wakker môôke. Dan zaat ze in de hoop dat ich mèt zu gwon: “Christianke, ik vertrêk sebiet nwo de kèrk … slôôp mêr wêjer”.
As ich mètgoeng nwo de mes moch ich neve heur zitten. Zolang de dienst bezig woor zaat ze niks, ze bedde de hele mes laank en pitste op ieder bôlke van hôre pooternoster. Hôre maan, mééne oopaa, was gestorve, ich was mèr dreîj jwoar aat, dat was weij ver nog op de Bond woende en jus vjeur ver verhuis zin nwo de Bollerestrwot. Hè was mêr 64 jwor aat wei er stieref. Het was een accident, ôr was met peren plukken in de gwof oan de Bollerestrwot oet de boom gevalle. Dwo dwor hoch ôr fleures kregge en het nemè jôverlèf. Het enige dat ich nog wet dwovaan is wei ze mich op ze sterfbed hebbe gezat. Het wos veur iedereen ene helle sloâg. Méé grootemaa get dwo nwo alèn nog zwat gedroâge.
As ze met heur môâtje jauwes koem dan wot dei melk jôs gekwôôk in ene emaje pot met ène deksel mèt kuutsjes één. In de pot loog een klèn roond sjeutelke met ribelkès, dat begoes te rammelen as de melk goeng kwôôke. Vèè moeste dwo op lètte mèr tjège dat de melk begoes te kwôôke woore vèè wier ont spjele en dan woore vèè dék te lôôt vôr het vuur ôôf te zette en dan was het groote kèrmes met os maa.
Binnes droeg mèn grootemaa alteed ene zwate sjôttel. Dèè diende zo e bitsje veur van alles. Mit de onderkant van dèè sjôttel dé ze alles. Ze koes dwomèt de twoafel sjoonmôôke en zelf os noâs afvègen as veur wier met een snotnoâs rondliepe. Dat was heel gemèkelek allèin os maa vond dat nei zo prwopel.
Ver oten alteed swoves noen en dwoânwo spjelde vôr dek spjelkes. Met méé grootemaa spjelde ver dan domino. Dwo woât ook getôs. Dèkse teed was dat kôkemèlke. Mè as dwo gefoedelt wôd, zaat méé grootemaa: “Schèj oet want dwo kwomme kooj keuke vaan.”
Op de hôzelin zoge vôr dan de tram verbij kwoame dei van Luik afkoem en nwo Riems goen. Zolang de leste tram nei vôrbij was mochte vör het lich nei ônsteike.
Swoâves vjôr ver sloape goenge, moeste vôr jôs èèn bak weirm melk drinke. Dan stoene dwo vijf kumpkes op een rij. Bwove op dei melk looge dan stukes sjèl van de raam en vèè vechde vôr het kumpke mèt het meeste sjel één.
Os grootemaa goeng vrug sloâpe want ze moes smôres oâk wir vrug op vôr nwo de mès te gwoân.*
* voor de schrijfwijze heb ik geprobeerd de spellingregels te volgen opgesteld door de werkgroep 'dialect - Val-Meer' (zie onderaan). Van voorzitter Bert Vossen heb ik tot nu toe 7 op 10 gekregen.
Onze grootmoeder ging elke dag naar de mis.
Mijn grootmoeder Grietje ging elke dag naar de mis van zeven uur. Ik heb nooit anders geweten: winter en zomer, in weer en wind.
Van toen haar echtgenoot, mijn grootvader Tines, overleden is, was ze altijd in het zwart gekleed. Ze droeg een zwarte mantel tot onder de knie met lange zwarte kousen, zwarte pantoffeltjes en ze droeg een klein rond zwart hoedje op haar hoofd. Zo vertrok ze naar de kerk en vergat nooit haar aluminium kruikje mee te nemen. Dat zette ze achter de poort bij Louis van Toema (Louis Vossen). Na de H.Mis had Louis de koeien gemolken en het kruikje gevuld met melk en terug op zijn plaats gezet. Als de week om was, stak er een papiertje bij en dan naam mijn grootmoeder haar portemonnee en stak er de centen in.
Van achter in de kerk had ze twee stoelen naast elkaar op haar naam. Die stoelen waren opgemaakt met rode kussens voor armen en benen. Meer mensen hadden een eigen stoel in de kerk. Bij sommige stoelen kon je het zitvlak omhoog klappen zodat niemand er op kon gaan zitten.
Af en toe ging ik mee naar de mis. Daardoor kwam mijn grootmoeder mij soms wakker maken. Dan zei ze in de hoop dat ik zou meegaan: “Christianke, ik vertrek seffens naar de kerk … slaap maar verder.”
Als ik meeging naar de mis mocht ik naast haar zitten. Zolang de dienst bezig was zei ze niets, ze bad de hele mis lang en drukte elk bolleke van haar paternoster door. Hare man, meine grootvader, was gestorven. Ik was maar drie jaar oud, dat was toen we nog op de Bond woonden en net voor we verhuisd zijn naar de Bolderstraat. Hij had een ongeval gehad. Hij was met peren plukken in de weide aan de Bolderstraat uit een boom gevallen. Daardoor had hij pleuritis opgelopen en had het niet overleefd. Het enige dat ik nog weet hiervan is toen men mij op zijn sterfbed heeft getild. Het was voor iedereen een harde slag. Mijn grootmoeder heeft nadien alleen maar zwart gedragen.
Als ze met haar kruikje thuis kwam dan werd de melk eerst gekookt in een emaillen pot met een deksel met gaatjes in. In de pot lag een klein rond schoteltje met ribben, dat begon te rammelen als de melk begon te koken. Wij moesten daar op letten maar tegen de tijd dat die melk begon te koken waren wij alweer aan het spelen en dan waren we dikwijls te laat om het vuur af te zetten en dan was het grote kermis met onze moeder.
In huis droeg mijn grootmoeder altijd een zwarte stofjas. Die diende zo wat voor van alles. Met de onderkant van die jas kon ze alles. Ze kon ermee de tafel afvegen en zelfs onze neus snuiten als we met een snotneus rondliepen. Dat was heel gemakkelijk alleen vond mijn moeder dat niet zo proper.
‘s Avonds werd er een warme maaltijd gegeten en daarna speelden we dikwijls spelletjes. Met ons grootmoeder speelden we dan domino. Er werd ook gekaart, dat was altijd ‘koekemelken’. Maar als er gefoeteld werd, zei mijn grootmoeder: “Stop ermee want daar komen slechte kuikens van.”
Op de Hazelinde zagen we de tram voorbij komen die van Luik kwam en naar Riemst reed. Zolang de laatste tram niet voorbij was mochten we het licht in de huiskamer niet aansteken.
Als we gingen slapen, moesten we eerst een tas warme melk drinken. Dan stonden er vijf kommen op een rij. Boven op de melk dreven er stukjes schil van de room en wij vochten voor de kom met de meeste schil.
Onze grootmoeder ging dan ook vroeg naar bed want ze moest ‘s morgen er ook vroeg uit om naar de mis te gaan.